Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerindeki yüksek bölümlerde yetişen, kuzukulağıgiller familyasının ekşimsi tadıyla kiviyi andıran ve muz üzere soyularak yenildiği için ‘yayla muzu’ da denilen ışkın otu olgunlaştı. Uzunluğu 40- 150 santime kadar ulaşabilen bilimsel ismi ‘Rheum ribes’ olan ışkınlar, Bingöl’de yöre halkı tarafından 2 bin 700 rakımlı Ömeran Dağı’nda toplanıyor. Yorucu tırmanışın akabinde doruğa ulaşanlar, topladıkları çubuk halindeki ışkınları demet haline getirip, 5 ile 10 lira ortasında değişen meblağla satıyor. Bölgede sevilerek tüketilen ışkınlar, yurt genelindeki birçok kentte de satılıyor. Bol ölçüde C vitamini barındıran ışkının, birebir vakitte A, B1, B2, E ve K vitaminlerini de içerip, taze tüketildiğinde mide bulantısı, şeker hastalığı ve hazımsızlığa âlâ geldiği söyleniyor.
Işkının birçok hastalığa güzel geldiğini belirten TEMA Vakfı Vilayet Temsilcisi Cuma Karaaslan, “Yaklaşık 20 yıldır buraya gelip, bu otu topluyorum. Bingöl’ün hatta coğrafyamızın en hoş meyvesidir. Yaklaşık mayıs, haziran ayı başından itibaren, temmuz ortalarına kadar toplanıp, yenilebiliyor. İsmine ışkın deniyor. Mahallî lisanımız Zazaca’da ise ‘Rıbes’ dediğimiz bir meyvedir. Bilimsel ismi ise ‘Rheum ribes’tir. Bölgede ‘yayla muzu’, hatta ‘Kürt muzu’ bile diyen var. Şimdilerde Amerika’da da muz olarak anılıyor. Batı’da en kıymetli meyve olarak da satılıyor. Hastalıklardan en başta şeker hastalığının tek dermanıdır. Sahiden tedavi ettiği söyleniyor. İnsanlarda yüksek şekeri düşürdüğü ispatlıdır. Yüksek bölümlerde, karların erimesinden sonra uygun iklim nem bağı ortamıyla birlikte suların aktığı yaban sırt alanlarında yetişiyor. Birtakım yöre insanımızın geçim kaynağı da oluyor. Beşerler çok erken saatlerde gelip bunları toplayıp, çarşıda, pazarda ve tezgâhlarda satıyorlar. Epeyce ağır talep ve ilgi var bu ota” dedi.
‘VATANDAŞLAR ŞUURLU TOPLUYOR’
Bölgede yaşayan vatandaşların, ışkını, çiçeklerine ziyan vermeden, devamlılığının sağlanması için şuurlu topladıklarını söz eden Karaaslan, “Dönemsel bir bitki olduğu için bekletilmesi saklanması kelam konusu değildir. Beşerler toplama alanlarında daima her yıl topladığı için, genetiğine ziyan vermeden devamlılığını sağlayacak biçimde topluyorlar. Çok kolay yeme formu var. Kabuğu çabucak soyuluyor. Bu otun özü sudur. Tadı kiviyi andırıyor. En hoş suyu, en hoş bedeli, en uygun bitkiyi alıp kendi kendine yetişen bir meyvedir. Bingöl’ün nadide bitkilerindendir. Bingöl Matan bölgesinin özelliği biraz daha geç oluşmasıyla, daha kıvamlı hale geliyor. Karlıova, Solhan ilçelerindeki Şerafettin Dağları, Çötere Dağı eteklerinde olduğu bilinir. Bölgemiz açısından endemik olan bir eserdir. Lakin Türkiye’de sanırım Bingöl’de, Muş’ta, Tunceli’de, Diyarbakır’ın bir kısmında olma ihtimalleri var. Bu bitkinin olduğu yerlerde Kirkor mantarı, öbür bitkiler olmak üzere tazeliğini korumaktadır. Haziran ayında bölgede başlayan yeşillik, birinci meyvesini ışkınla başlatır. Daha sonra tırşık, yarpuz, dağ nanesi, dağ çayı, kuzukulağı ve öbür otlarla devam edip kışa kadar dağda bir çuval unla beslenebilir, hayatınızı devam ettirebilirsiniz. Bunlar için de dünyayı kırmaya dökmeye gerek yok, tabiatta her şey var” diye konuştu.
Işkını toplayanlar ise bölgede yetişen otun, yöre halkının geçim kaynağı haline geldiğini tabir etti.