İstanbul geçtiğimiz hafta iki gün boyunca “Sanat ve Kültür Yoluyla İlişkiler Kurmak” konferansına konut sahipliği yaptı. İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) Kültür Siyasetleri Çalışmaları kısmı, Hollanda Ankara Büyükelçiliği ve İstanbul Başkonsolosluğu iş birliğiyle yürütülen araştırma projesinin çıktılarının paylaşıldığı konferans, birebir vakitte Türkiye’nin dört bir yanından kültür alanının aktörlerini bir ortaya getirdi. Proje kapsamında toplam 19 kentte yapılan yüze yakın görüşme aracılığıyla ‘bağlantı’ kurulan bu aktörlerin bir kısmı, iki gün boyunca hem yerelin muhtaçlıklarını lisana getirmek hem de kültür siyasetlerinin nasıl yerelleşebileceği konusunda somut örnekler, ipuçları, ilham verici fikirler sundu. 15 ay süren araştırmanın ayrıntılarını, çalışmanın şahsen içinde yer alan İKSV Kültür Siyasetleri Çalışmaları Yöneticisi Hasret Ece ve Hollanda Kraliyeti İstanbul Başkonsolosluğu Kültür Başmüşaviri İpek Sur van Dijk’tan dinledik.
– Araştırma, kültür siyasetlerinin yerelleşmesi için yerelin muhtaçlıklarını tespit fikrinden yola çıkıyor. Ne üzere gereksinimler gözlemlediniz?
İpek Sur van Dijk: Genelde kültür siyasetleri üstten aşağıya bir yolla hazırlanır lakin aslında tam karşıtı olması gerekiyor. Zira kültür konutun içinde başlıyor, oradan sokağa, sokaktan kente, ülkeye ve ülkelerarasına yayılıyor. Hasebiyle bu ziyaretler, hem muhtaçlık tespit etmek hem de diyalog oluşturma yolları üzerine düşünmemizi sağladı. Doğal en çok duyduğumuz, bütçe eksiği. İkincisi yer muhtaçlığı.
Özlem Ece: Kültürel altyapıda çok önemli eksikler var, örneğin Van’da tiyatro salonu sayısı bir. O da devlet tiyatrosu. Bu yüzden devletin bakanlık ve başka kültür kurumları eliyle bu iklimi yeşertmesi çok değerli. Keza belediyeler çok kıymetli aktörler. Ancak oluşturulan yerlerin kültür sanat aktifliklerine ne kadar uygun olduğu sorusu karşımıza çıkıyor Türkiye genelinde, hâlâ donanımlı sahneler, tiyatroya uygun yapılar yok. Bu cins yerler planlanırken kültürü odağa almak gerekiyor. Bir başka nokta da kültür profesyonellerine yatırım. Kültürü hayata geçirecek şahısları yetiştirmek, memleketler arası standartlara ulaşacakları yolu açmak gerekiyor.
İpek S.v.D.: Buna ek olarak da bilgi. Beşerler yaşadığı etrafta kısıtlı imkanlara bakarak “Bu kadar” diye düşünüyor. Ama kültür ve sanat çok küresel bir konsept. Münasebetiyle bir network muhtaçlığı ortaya çıkıyor. Hem araştırma hem konferansla bu muhtaçlığı gidermeye çalıştık.
– Yerelde var olmaya çalışan bu aktörlerin ortak özellikleri neler?
Özlem E.: Bütün o imkansızlıklar içinde var olmayı başarmış ve bunu orada yapmayı tercih etmiş beşerler bir kez. Otogardan kalkınma ajansına, devlet tiyatrosundan müzeciliğe çok geniş bir skalada örnekler var. Gittiğimiz her yerde oradaki ruhu da yakalamak istedik ve bir ortaya geldiğinde tesir yaratabilecek aktörlerden bir güç yaratmaya çalıştık. Daha uzun soluklu işbirliklerine açık olan ve bunu yapabilecek motivasyonda olanları listemize aldık.
İpek S.v.D.: En çok gördüğümüz şeylerden biri de otantiklikti. Hakikaten yerele mahsus işleri görebiliyorsunuz. Hollanda bu işi biraz da bunun için yapıyor. Zira herkes Avrupa’ya bakıp, “Oh parası var, sahnesi var” diye düşünüyor, o denli bir şey yok aslında. Lakin ne var? Sanatkarın podyumu sokaktır, birbiriyle çalışmaktır. Param olmadan bunu nasıl yapabilirim diye düşünmek, bir seferberlik yaratmak, kültürde olan bir şey bu. Para mazeret. Biz yaratıcı tahliller üretmek için buradayız.