Küresel güç şirketlerin uzunluk gösterdiği Doğu Akdeniz, toplam kıymeti 3 trilyon doları bulan ve Türkiye’nin 572 yıllık güç muhtaçlığını karşılayan rezervleri ile son yıllarda gündemden düşmüyor. Ulusal güç ve maden siyaseti kapsamında Barbaros Hayrettin Paşa Sismik Araştırma gemisi ile Fatih ve Yavuz isimli derin deniz sondaj gemilerinin bulunduğu bölgede, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı üç fırkateyn, dört korvet, üç denizaltı ve üç hücumbot ile devriyelerini sürdürüyor. Deniz karakol uçakları ve helikopterlerinin yanı sıra İHA ve SİHA’larla bölgede askeri varlığını daima kılan Türkiye, ulusal çıkar ve beklentileri doğrultusunda güç yarışından kopmuyor. KKTC, Mısır, İsrail, Yunanistan ve Suriye ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (GKRY) de teşebbüsleriyle memleketler arası deniz hukukunu ilgilendiren global bir sorun haline gelen Doğu Akdeniz için Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Kurmay Lideri Tümamiral Cihat Yaycı kıymetli bir kaynak hazırlandı. Dr. Yaycı, “Sorular ve Yanıtlar İle Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Kavramı” isimli kitabında Doğu Akdeniz’deki ulaslararası tartışmalar hakkında 27 soruya karşılık verdi.
Hukuka ters davranışlar
Tümamiral Dr. Cihat Yaycı, Yunanistan’ın Ege Denizi’ndeki hukuka ters egemenlik savlarını Avrupa Birliği toprağı varsayımıyla yasallık kazandırmaya çalıştığını vurgulayarak, şu tespitlerde bulundu:
“Doğu Akdeniz’de, güçlü hidrokarbon kaynakların araştırılması ve işletilmesi, başta kıyıdaş ülke ve idareler olmak üzere milletlerarası aktörlerin iştahlarını kabartmış, deniz yetki alanları sonlandırma faaliyetlerinin hızlandırılmasına neden olmuştur. Bu bağlamda GKRY 26 Ocak 2007 tarihinde bir yasa kabul etmek suretiyle, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki kıta sahanlığı ve MEB’i ile kısmen örtüşmekte olan 1, 4, 5, 6 ve 7 numaralı alanlar da dahil olmak üzere 13 adet petrol arama ruhsat alanı ilan ederek ihaleye açmış, Kasım 2008’den itibaren ise bir kısım alanlarda petrol arama faaliyetleri başlatmıştır. Yunanistan, milletlerarası hukuk ve meşruiyet temellerine ters olarak, başka kıyıdaş devletler (Mısır, Libya) ile ikili sonlandırma mutabakatları akdetmek ve fiili uygulamalarda bulunmak suretiyle, Türkiye’nin petrol ve balıkçılık üzere kaynaklardan yararlanmasını engellemek ve Türkiye’yi memleketler arası kamuoyu nezdinde emrivakilerle karşı karşıya bırakmak istemektedir. Kelamda Seville haritası ile 149 bin kilometrekare alan bize bırakılırken Kıbrıs adasının 11 katı büyüklüğündeki 189 bin kilometrekareden vazgeçmemiz istenmektedir.”
Tümamiral Yaycı, Doğu Akdeniz’deki toplam 3 trilyon dolarlık doğal gaz rezervinin Türkiye’nin 572 yıllık, Avrupa kıtasının 30 yıllık gereksinimini karşılayacağını vurguladı.
Anlaşma yapmayan tek devlet
“Akdeniz’de; hala GKRY dahil dört, dünyada 32 devlet tek taraflı MEB ilan etti. Komşu ve karşı kıyıdaş devletler ortasında kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgenin sonlandırılmasına ait Türkiye’nin taraf olduğu bir andlaşmanın yapılmadığı mevcut konjonktürde, devletimizin Doğu Akdeniz’de KKTC dışında kıyıdaş devletlerle mutabakat yapmayan ve bilhassa MEB ilanında bulunmayan tek devlet olması bir vakıadır. Esasen, Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanları sonlandırma muahedesi akdetmemiş tek devlet olarak vaki olabilecek itirazlarımız milletlerarası platformlarda uzlaşmaz ve mütecaviz tutumlar olarak algılanabilecektir. Doğu Akdeniz’de Yunanistan-Mısır ve Yunanistan-GKRY ortasında deniz yetki alanlarının paylaşımına dair mutabakatların imzalanması, ulusal hak ve menfaatlerimize ziyan verebilecek en makus senaryoyu teşkil etmektedir. Çünkü bu türlü bir durum gerçekleştiğinde; öngördüğümüz yaklaşık 189 bin kilometrekarelik yetki alanımız 41 bin kilometrekare ile sonlandırılacak, bir öteki deyişle, egemenlik haklarımızın bulunduğu 148 bin kilometrekarelik alan kaybedilecektir.”
“Doğu Akdeniz’de Yunanistan-GKRY ikilisinin deniz yetki alanlarının sonlandırılmasına ait teşebbüslerinin akamete uğratılması niyetiyle; kıyıdaş yönetim/devletler tarafından yapılan karşılıklı MEB andlaşmalarına hep itiraz eden devlet pozisyonunda bulunmak yerine karşılıklı sonlandırma antlaşmaları yapmaya hazır olduğumuzu beyan ederek, Doğu Akdeniz’de MEB ilan edilmesi gerekmektedir.”
Kıta sahanlığı ile MEB farkı
Münhasır Ekonomik Bölge (MEB), Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Kontratı uyarınca bir devletin, deniz kaynaklarının araştırılmasından kullanılmasına kadar uzanan özel hakların tümüdür. Su ve rüzgar gücü kavramlarının dahil edildiği MEB, deniz kıyısından 200 deniz mili dışına kadar uzanır.
“Kıta sahanlığı, deniz tabanı üzerinde ve altındaki cansız kaynakların araştırılması, çıkarılması ve işletişmesi için kıyı devletlerine gemen haklar tanırken, ‘Münhasır Ekonomik Bölge’de (MEB) kıta sahanlığında bulunan canlı olmayan doğal kaynaklara ek olarak, kıta sahanlığı üzerinde bulunan su kütlesindeki canlı doğal kaynakların araştırılması, işletilmesi, korunması ve yönetimi mevzularında kıyı devletine hükümran haklar tanınmaktadır.”