Türkiye’nin rezervlerde dünya önderi olduğu bor mineraliyle yürütülen 50 proje ile kritik alanlarda yerli üretime geçilecek. Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü’nün (BOREN) Ar-Ge çalışmalarıyla, borlu kanser ilacı ve yanmaz çadır üretilebilecek.
BOREN Lideri Doç. Dr. Abdulkerim Yörükoğlu, merkezin çalışmalarıyla ilgili bilgi verdi. Yörükoğlu, 281 projeye takviye olduklarını, bu projelerden 50’sinin devam ettiğini belirterek, “Bugüne kadar borlu eserler için 26 patent aldık, 12 patent müracaat süreci devam ediyor. Bu eserlerden 10 tanesi ticarileşti. Laboratuvarlarda şu anda 30 tane proje yürüyor. Kalan 20 projeyi de üniversitelerle ortak yapıyoruz” diye konuştu.
Çin Bor Enstitüsü ile işbirliği muahedesi yapacaklarını söz eden Yörükoğlu, “Onlardan bize, bizden onlara araştırmacı gidecek. Borlu eserlerin dünyadaki pazarı 30 milyar dolar. Biz treni kaçırmış değiliz. Bora dayalı endüstriyi yakalayabiliriz” dedi.
Alev almayan çadır
Projeleri hakkında bilgi veren Yörükoğlu, bunlardan bir adedinin bor ile üretilen kumaş olduğunu belirtti. Bu kumaşın alev geciktirici çadır kumaşı olduğunu söz eden Yörükoğlu, “Kumaş geç tutuşuyor ve suyu içine almıyor. Çadır kumaşının borlusu birinci sefer üretiliyor. Kızılay’ın mevcutta kullandıkları çadırlar alev alabiliyor. Ürettiğimiz kumaş ise alev almayacak. Proje yakın vakitte tamamlanacak ve akabinde Kızılay ile AFAD’ın kullanımına çadırları sunacağız” diye konuştu.
Kanser avcısı
Organik laboratuvarında organobor bileşikleri ve polimer materyalleri çalıştıklarını da belirten Yörükoğlu, değerli bir çalışmanın da kanser tedavisi alanında yapıldığını kaydetti. Yörükoğlu, “Burada ilaç sentezleyeceğiz. Termal nötronlar yollanarak kanserli hücre teşhis ve tedavisinde kullanılma prensibine dayalı olacak bu çalışma. Borun nötron ışığını yakalama özelliği var. Nötron gönderince güç açığa çıkıyor ve bütün organizmaları öldürüyor. Tümörlü bölgeye seçimli olarak yerleştirince etrafındaki organlara ziyan vermeden yalnızca kanserli hücreyi etkiliyor” dedi.
Yaralara sünger
Yörükoğlu, bir başka projelerinin diabet ve yatağa mahkum olan hastalarda oluşan yaralanmaların tedavisi için kullanılacak borik asitli sünger olduğunu belirterek “Günümüzde yara tedavisinde gümüş nitratlı sünger kullanılıyor. Fakat bunun yaranın güzelleşmesine bir tesiri bulunmuyor. Bor, antimikrobiyal tesirinin yanı sıra hücre yenilenmesinde aktiflik göstermektedir. Dünyada tek bir firmadan sağlanan ticari süngerin fiyatı yaklaşık 750 lira ve bir yara için üç adet kullanılıyor. Biz yılda bir milyon adet bu süngerden ithal ediyoruz. Proje tamamlandığında önemli bir ithalatın önüne geçilecek” dedi.
Verimli gübre
Yörükoğlu, Tarım Bakanlığı ile süren proje kapsamında 14 farklı tarım eserinde borlu gübre denemesi yapıldığını ve yüzde 30’lara varan oranlarda randıman artışı yakalandığını anlattı. Yörükoğlu, Türkiye’nin sahip olduğu 90 milyar liralık bitkisel üretim pahası göz önüne alındığında randıman ve kalitede elde edilecek yüzde 2’lik bir artış ile dahi 1.8 milyar liralık iktisada direkt katma kıymet sağlanacağını belirtti.
Bor katkılı emprenye kimyasalı da üretildiğini kaydeden Yörükoğlu, “Ahşap muhafaza bölümüne hitaben yurt içinde çok fazla üretim imkanı olmayan kimyasalı yerli geliştiriyoruz. Ar-Ge çalışmaları tamamlandı. Birinci testlerimiz olumlu. Yüzde 40 bor var içinde. Bunu Türkiye ithal ediyordu. Özel dalla iş birliği yapıyoruz, ticaretine biz karışmıyoruz” dedi.
Daha hafif tuğlalar
Pomza tuğlaların imalinde çimento kullanıldığını ve bu nedenle pomzanın hafiflik ve yalıtkanlık özelliklerini kıymetli ölçüde azalttığını söyleyen Yörükoğlu, “Enstitümüz bünyesinde yapılan çalışmalarda çimento yerine bor kullanılmıştır. Bu eser hava ve su filtresi olarak da kullanılabilme potansiyeline sahiptir. Dünyada birinci kere üretilmiştir. Eserin pilot tesisi kurularak ticarileşme etabına gelinmiştir. Ülkemizde 750 milyon liralık pazarı kelam konusudur” dedi.
Bor atıklarının içinde lityum olduğunu belirten Yörükoğlu, bu lityumu kazanıp zenginleştirerek ticari bir formül için çalışmalar başladığını söyledi. Yörükoğlu, lityumun telefon pillerinde kullanıldığını kaydetti.
Ar-Ge faaliyetleri süren kimi çalışmalar
Karboran sentezi
Baryum metaborat üretimi
Borlu seramiklerin geliştirilmesi
Bor atıklarından lityum kazanımı
Bazı metal floroboratların sentezi
Yağlardan borlu poliüretan üretimi
Borlu plastik kompozit
Yüksek güçlü metal borürleri
Borlu fren pabuçları
Amonyak boran sentezi ve amonyak borandan hidrojen üretimi
Borlu kaplanmış implant ve protez
Geri dönüştürülebilir materyallerden borlu tutkal
Kanser teşhisi ve tedavisi için borlu bileşik sentezi
Enerji-odaklı uygulamalar
Otomotiv kesimi için bor kaplı çelik ürünler
Bor içerikli sentez moleküllerin yara güzelleşmesi üzerine etkisi
Son eser olarak ihraç edilecek
Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, yeni bor stratejisinin odağına, borun kıymetini birden bine katlayacak katma pahalı uç eser üretimini koyduklarını belirterek, şunları söyledi:
“Doğal kaynaklarımızı ve madenlerimizi yurt dışına yüklü olarak hammadde biçiminde değil uç eser ya da ileri teknoloji eserler olarak ihraç edeceğiz.
Bu model hem yatırımcı dostu olacak, hem istihdamı artıracak, hem dalın hem de ülkemizin büyümesini sağlayacak. En değerli çıktısı ise yüksek teknolojinin Türkiye’de üretilmesi ve kullanımı olacak. Borda yeni inovasyon anlayışımız bora dayalı kesimlerde gerek tek başımıza gerekse de işbirlikleri geliştirerek büyümek. Ayrıyeten Eti Maden, bor karbür üretimi mutabakatında son noktaya geldi.”