MELİSA VARDAL- “Beni koyup koyup gitme, n’olursun Durduğun yerde dur Kendini martılarla bir tutma Senin kanatların yok düşersin yorulursun”… Bu Attilâ İlhan şiiriyle kalplerimize iz bırakan “Diyalog Projes”nin İstanbul ayağı seyirciyle buluştu. Enzo İkah (Demokratik Kongo Cumhuriyeti), Marina Nazarova (Ukrayna), Saghar Daeri ve Ali Bonyadi (İran) isimli dört göçmen sanatkarın otobiyografik anlatılarını içeren performatif şov “Tanışma”, “Yol”, “Ev ya da Öbür Dünya” isimli üç başka kısımdan oluşuyor. Türkçe, İngilizce, Farsça, Ukraynaca, Rusça, Lingala ve Fransızca olmak üzere yedi ayrı lisanda sahnelenen projede enstrümantal canlı müzik, ses enstalasyonları, görsel tecrübeler bir ortada kullanılarak disiplinlerarası bir çalışma ortaya konuluyor. Göçmen ve mülteci sanatkarları bir ortaya getirerek toplumla bağını güçlendirmeyi amaçlayan projenin başka durakları ortasında Berlin, Amsterdam, Brüksel ve Viyana üzere Avrupa kentleri yer alıyor.
Taş yerinde ağır
İnsanoğlu yüzyıllardır savaşlar yüzünden kendi topraklarını terk edip başka diyarlara göçmek zorunda kaldı, kalmaya da devam ediyor. Göç, bazen savaşın yıkıcı tesirinden bazen hükümdarın boyunduruğundan bazen de esaretten kurtulmak için sığınılan son yol. Fakat bu yola çıkış daima öteki esaretleri sürükler peşinde zira çiçek koparıldı diye topraktan köklerinin hepsi gelmez onunla… İnsan da çiçek misali daima yeşerdiği toprakta bırakır köklerini. İnsan giderken büyüdüğü sokaklar, dinlediği müzikler, yediği yemekler, yaşadığı aşklar, dostluklar daima orada, memleketinde kalır. Aslında kimse gitmeye mecbur olmasa bırakamaz gerisinde tüm bunları. Performans sırasında İranlı Saghar Daeri, tüm bu eksiklik hissini Türkçe bir tabir olan “Taş yerinde ağır” ile çeviri ediyor. Daeri cümlesinin devamında “Uzağa atılmış ağır taşlarız” diyor ve kendilerinin artık daha hafif bir taşlar olduğunu zira tartısını koyacak bir yerlerinin olmadığını da vurguluyor.
Dünya ki hepimizin ancak sığamıyoruz bir türlü, yetmiyor. Birileri tepişirken birileri eziliyor. Tüm bunlara işaret eden proje savaşlardan kazananların bizler olmayacağını yine hatırlatıyor. İran’dan Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne, Ukrayna’ya uzanan bu öyküler ne yazık ki üniversal acı bir tablo sunuyor. Kongolu sanatçı Enzo İkah, ülkesinden kovulan bir Barış Elçisi mesela… Ülkesinin doğusunda yaşanan bir çocuk tecavüzü ve sömürüsüne karşı söylediği “Vahşi Asker” müziğinin akabinde tutuklanıyor, çok konuştuğu söyleniyor ve azap edilerek bir daha konuşamaması için dişleri sökülüyor… Artık Türkiye’de yine gitarını eline alan ve kıssasını anlatmaya başlayan İkah’la tıpkı mukadderatı paylaşan, farklı ülkelerde yaşayan on binlerce insan var. Ukrayna’da, Suriye’de, İran’da, Kongo’da, Lübnan’da aslında dünyanın hiçbir yerinde yaşanmaması gereken bir mukadderat anlatılıyor bizlere. Dört sanatkarın üç başka ülkenin bahtını paylaştığı performansın sonunda “barış” talebi kalıyor herkesin aklında.
Göçmen sanatkardan mesken hayali tarifi
Dört duvar, bir ton hayal, memnunluk aroması, bir gram umut, bir çendik etnik ve kültürel bellek, bir avuç toprak, kişi sayısına nazaran kilitli poşet, göz ayarı tabiat görünümü ya da pencere, damak tadınıza nazaran özgürlük katkı hususu, isteğe nazaran de valiz her an lazım olabilir diye… Üretiminin ayrıntılarında ise acı noktalara işaret ediyor İranlı Saghar Daeri, haberleri izlememizi, olayları güzel tahlil etmemizi, havayı güzel koklamamızı öneriyor bizlere. Zira İstanbul’da hem Doğu’dan hem Batı’dan eser yel… Tanımın ayrıntılarına ve projeye Dialogue Project – Istanbul YouTube hesabı üzerinden ulaşabilirsiniz.