MELTEM GÜNAY İstanbul – Kadınların yönetici konumlarında ulusal parlamentodaki en aktüel oranlarını ve bölgesel dağılımını gösteren haritaya nazaran, dünya genelinde siyasi başkan rolündeki bayanların oranının hem hükümette hem de parlamentoda artışı kelam konusuyken, bu oran kimi ülkelerde hala çok düşük. 1 Ocak 2023 prestijiyle ülkelerin yüzde 11.3’ünde devlet lideri bayanlar varken, yüzde 9.8’inde hükümet lideri bayan bulunuyor. Yani 193 ülkenin 19’unda. On yıl evvel bu sayılar sırasıyla yüzde 5.3 ve yüzde 7.3 olarak belirlenmişti. Tüm bölgeler ortasında Avrupa, bayanların siyasete iştirakinin çoğunlukta olduğu en fazla sayıda ülkeye sahip olmaya devam ediyor.
Dünyada durum ne?
Dünya genelinde bayan milletvekillerinin 2021’deki oranı yüzde 25.5 iken artış göstererek yüzde 26.5’e çıktı. Tekrar 2021’de yüzde 20.9 olan parlamentodaki bayan meclis liderleri oranı da yüzde 22.7’ye yükseldi. Yeni bilgilere nazaran bayan bakanların oranı tüm dünyada yüzde 22.8. Bakanlık kabinesinde en yüksek bayan oranına sahip bölgeler, Avrupa ve Kuzey Amerika ile Latin Amerika ve Karayipler. Orta Asya ve Güney Asya ile Pasifik Adaları ise bayanların bakanlıklarda en az temsil edildiği bölgeler. 13 Avrupa ülkesinde ise bayanlar bakanlık koltuklarının yarısına sahip. Bayanlar etraf, kamu idaresi ve eğitim hususlarında bakanlık durumlarında yer alırken, toplumsal cinsiyet eşitliği, insan hakları ve toplumsal haklar bahislerinde liderlik durumlarında bulunuyor. Buna karşılık, erkekler iktisat, savunma, adalet ve içişleri üzere bakanlıklara hakim olmaya devam ediyor.
Eşitlik için değişiklik
Verilerin bayanların devlet ya da hükümet başkanlığı kademelerinde kâfi düzey temsil edilmediğini gösterdiğini belirten UN Women İcra Yöneticisi Sima Bahous, “Bakanlıkların dörtte birinden daha azında bayanlar bulunurken, iktisat, savunma ve güç üzere bakanlıklarda erkeklerin hakimiyeti devam ediyor. Tam demokrasi, fakat bayanların eşit iştiraki ile gerçekleşebilir. Bayan başkanlara karşı devam eden şiddet ve tehditler, ekonomik ve toplumsal güzelleşmeye olan gereksinimi lisana getirecek adayların ve oy verenlerin seslerini duyurmasını engelliyor. Sahiden eşitliği sağlayacak bir değişikliğe muhtaçlığımız var.” dedi.
Bu sene siyasette bayanların sayısındaki artışın yürek verdiğini belirten IPU Genel Sekreteri Martin Chungong da, “Ancak mevcut büyüme oranları, toplumsal cinsiyet eşitliğine erişmek için hala gidilecek çok yolumuz olduğunu gösteriyor. İklim değişikliği krizleri, jeopolitik tansiyonlar, ekonomik istikrarsızlık ve toplumsal eşitsizlik üzere sıkıntıların tahlili için, bayanların yeteneklerinin daha düzgün kıymetlendirilmesi ve siyasete girmelerinin teşvik edilmesi gerekiyor” diye konuştu.
Kotaya fermuar sistemi
“Siyasette Bayan 2023” haritasına nazaran Türkiye’deki durum da ele alındı. Bayanların siyasal yaşama eşit iştirakinin önünde duran yapısal mahzurların fakat muhakkak maksadı olan süreksiz tedbirler ile aşılabildiği belirtilirken bilhassa önümüzdeki günlerde Türkiye’de gerçekleşecek olan milletvekili genel seçimi öncesinde, siyasi partilerin daha fazla bayan adaya listelerinde yer vermesi ve bayanları listelerde kazanabilecekleri sıralara yerleştirmeleri büyük ehemmiyet taşıdığı belirtildi. Teklifler ise şöyle sıralandı:
“Aday listelerinin oluşturulmasında cinsiyet kotasının uygulaması, listelerdeki toplam aday sayısının aşikâr bir oranını bayanlar için ayrılması ve listelerin kazanabilecek sıralarına bayanların yerleştirilmesi için cinsiyet kotasının fermuar sistemi ile desteklenmesi örnek olarak verilebilir. Yasal cinsiyet kotası olmasa da eşit iştirak için siyasi partiler aday listelerinin yanı sıra tüm idare ve karar alma konumları için kendi cinsiyet kotalarını uygulayabilir. Siyasi partilerin bayan adaylara sırf adaylık fiyatları için değil kampanya çalışmaları ve seçim periyodu boyunca da finansal dayanak sağlamaları da bir süreksiz özel tedbir olarak büyük ölçüde katkı sağlayacaktır.”
Otomotiv dalında eşitlik yol haritası
Otomotiv yan sanayiinde faaliyet gösteren yerli üretici Seger, 2010 yılından bu yana planlı bir halde gerçekleştirdiği “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği (TCE)” ile ilgili çalışmalarını bir raporla kamuoyuna ve çalışma hayatı temsilcilerinin dikkatine sundu. Toplumda farkındalık oluşturma, patron ve çalışan tarafında da yol haritası olma niteliğindeki rapor, bayanın güçlenmesinin prosedürlerini sürdürülebilirlik çerçevesinde adım adım tanımlıyor.
Seger Genel Müdürü Tülin Tezer, SEGER Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Çalışma Raporu’nun gayesini, sürecini ve başladıkları 2010 yılından bu yana kurumundaki değişimi şöyle anlattı:
“Kurum içindeki eşitlik çalışmalarının sürdürülebilir ve ölçülebilir olması gayesiyle Eşitlik Komitesi oluşturduk. Bayan ve erkek çalışanlardan oluşan komitemiz, raporumuzda yer alan Seger’in 12 unsurluk “Eşitlik Politikası”nı hazırladı. Şirketimiz bilhassa 2010 yılından bu yana toplumsal cinsiyet eşitliğine (TCE) katkı sunmak gayesiyle Türkiye’de farklı alanlardaki eşitsizliklerin saptanarak problemlerin açığa çıkarılmasına ve tahlile kavuşturulmasına yönelik çalışmalarda faal rol oynuyor. Çalışanlarımızı ve paydaşlarımızı bilgilendirmek, farkındalık oluşmasına dayanak olmak üzere toplumsal cinsiyet eşitliği temelli eğitimler organize ediyor, projeler geliştiriyoruz. Bu doğrultuda 2010 yılında bayan çalışan oranımız yüzde 13 iken yıllar içinde artırarak 2022 yılında bu oranı yüzde 25’e yükselttik. Evvel WEPs (Women Empowerment Principles-Kadının Güçlenmesi Prensipleri) imzalamamız ve akabinde Küresel Compact, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Çalışma kümesinin altında yer alan Bayanın Güçlenmesi Bursa Platformu’na katılmamız, toplumsal cinsiyet eşitliğine verdiğimiz değeri gözler önüne seren kilometre taşlarımız oldu.”