Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Bolu’da 16 Mart’ta meydana gelen 4.8 büyüklüğündeki sarsıntı yalnızca vilayet genelinde değil tıpkı vakitte Düzce, Ankara ve İstanbul’da da tedirginliğe yol açtı. Aynı gün içinde Bolu’da hissedilen sarsıntılar, geçmişte 1944’te Bolu-Gerede’de yaşanan 7.2 ve 1957’de Bolu-Abant’ta yaşanan 7.1 büyüklüklerindeki sarsıntıları akıllara getirdi. Yaklaşık 4 bin kişinin hayatını kaybettiği iki büyük sarsıntıdan sonra 1999’da 7.5 büyüklüğündeki Düzce Depremi’nden de olumsuz tarafta etkilenen Bolulular, 4.8’lik zelzeleden sonra büyük bir paniğe kapıldı. Pekala tarih boyunca sık sık büyük zelzelelerin meydana geldiği Bolu’da yakın gelecekte büyük bir zelzele meydana gelebilir mi? İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi ve Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Ziyadin Çakır ve Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu, bölgedeki zelzele riskine ait değerli açıklamalarda bulundu.
‘YENİDEN 7’NİN ÜZERİNDE BİR ZELZELE ÜRETME İHTİMALİ DÜŞÜK’
Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Bolu-Gerede kesitinin 1944 yılında 7’den büyük bir sarsıntıyla kırıldığını hatırlatan Prof. Dr. Murat Utkucu, “Bu yüzyıl içinde yine 7 ve üzeri büyüklükte bir zelzelenin meydana gelme mümkünlüğü düşüktür” dedi. 250-300 yıllık bir ortalama vakit aralığında 7 ve üzeri zelzeleler üreten bir fay boyunca 6 ila 6.4 büyüklüğünde zelzeleler meydana gelme mümkünlüğünün yakın geçmişte 7’den büyük bir zelzele meydana gelmiş olsa bile devam ettiğini vurgulayan Prof. Dr. Utkucu, “1999’da 7.2’lik, 2022 yılında ise 6.1 zelzeleleri bu bağlamda örnek olarak verilebilir” diye konuştu.
Kuzey Anadolu Fayı’nın 1944’te kırılan kısmının bir tehlike arz etmediğini söyleyen Prof. Dr. Ziyadin Çakır ise şu yorumda bulundu:
“1999’da yaşanan Düzce sarsıntısı kırığı kentin kuzeyine kadar geldi lakin Kuzey Anadolu Fayı ile birleşmedi. Kırılmayan bu kesim 6.5 ila 7 ortasında sarsıntı üretebilir ve bu da Bolu’da yıkıma neden olabilir.”
16 MART’TAKİ 4.8’LİK ZELZELE TAM OLARAK NE TABİR EDİYOR?
Peki yakın vakitte meydana gelen 4.8 büyüklüğündeki zelzele, mümkün büyük sarsıntı riski de göz önünde bulundurulduğunda tam olarak ne mana söz ediyor? Zelzelenin meydana geldiği bölge tehlikeli olarak görülüyor mu?
Prof. Dr. Murat Utkucu: 1999’daki Düzce sarsıntısı sonrasında yaptığımız ve 2005 yılında yayımlanan bir çalışmada 1999 Düzce sarsıntısı artçı zelzelelerinin dağılımlarından Bolu’da geçtiğimiz günlerde yaşanan 4.8 büyüklüğündeki sarsıntının olduğu yerde gerilmede artış olduğu ortaya konmuştur. Hakikaten o bölgede 14 Nisan 2004 tarihinde M=4.3, 7 Nisan 2018 tarihinde M=4.6 ve 3 Mayıs 2018 tarihinde M=4.0 büyüklüğünde zelzeleler yaşanmıştır. Sakarya Üniversitesi’nde şu an devam eden TÜBİTAK takviyeli bir gerilme modellemesi çalışması Bolu’da geçtiğimiz günlerde yaşanan 4.8’lik zelzelenin olduğu yerde gerilme artışının hala devam ettiğini ortaya çıkarmıştır.
Prof. Dr. Ziyadin Çakır: Bu sarsıntı kentin kuzeyine kadar gelen lakin Kuzey Anadolu Fayı’yla birleşmeyen ve kırılmayan o fay üzerinde meydana geldi. Tehlikeli bir yer olduğunu söyleyebiliriz.
TÜRKİYE ZELZELE RİSKİNİN ARTTIĞI BÖLGELER
Uzmanlar zelzele riskinin arttığı bölgelerle ilgili dikkat cazibeli bilgiler paylaştı. Hangi bölgeler büyük risk altında?
Prof. Dr. Murat Utkucu: Kuzey Anadolu Fayı’nın Kuzey kolunun Doğu Marmara Denizi içinde kalan kısmının 1766’dan beri sarsıntı üretmediği ve bir sismik boşluk olarak bilhassa İstanbul için büyük bir tehlike arz ettiği çokça lisana getirilmiştir. Geyve-Mekece-İznik sınırından geçen Kuzey Anadolu Fayı’nın Güney kolu büyük olasılıkla en son 1419 sarsıntısı ile kırılmıştır. Bu fay, Kuzey kola nazaran çok daha az hareketli bir fay olmasına karşın uzun müddettir sessiz olması sebebiyle 7 büyüklüğünde ya da 7’nin üzerinde sarsıntı üretecek güce sahiptir. Ayrıyeten Kuzey Anadolu Fayı üzerinde yer alan Erzincan doğusundaki Yedisu Sismik Boşluğu da 1784 yılından beri büyüklüğü 7 civarı sarsıntı üretmemiş ve yaklaşık olarak 7 büyüklüğünde bir sarsıntı üretecek enerjiyi biriktirmiştir.
Prof. Dr. Ziyadin Çakır: Deprem riski yalnızca zelzele bölgesinin yakın etrafı için arttı. Öbür bölgeler için bu mevzuda bir şey söylenemez.
Mart ayının başında Marmara’da 4 gün içinde yaşanan 10 küçük zelzele akıllarda soru işareti yaratmıştı. Prof. Dr. Murat Utkucu, Marmara’daki sarsıntıların öncü olup olmadığına ait şu açıklamayı yapmıştı:
“Bir küçük sarsıntısı ‘öncü deprem’ olarak nitelendirebilmek için öncüsü olarak gördüğümüz büyük sarsıntının olması gerekir. Büyük zelzele olduktan sonra öncesinde olan küçük zelzeleler şayet büyük sarsıntısı oluşturan birebir fay üzerinde ve büyük sarsıntının odağı civarında oluşmuş iseler ‘öncü deprem’ olarak isimlendirilirler. Hasebiyle ana şok dediğimiz büyük sarsıntı olmadan ‘öncü deprem’ nitelemesi kesin olarak yapılamaz.”