Elektronik aygıt kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte her geçen yıl elektronik atık (e-atık) ölçüsünde artış gözlemleniyor. Cep telefonu, bilgisayar, pil, televizyon üzere eserlerde her yıl tonlarca e-atık meydana çıkıyor.
Genellikle çöpe atılan ya da meskende saklanan e-atıklarla iktisada katkı sağlamak mümkün. Pek çok şirket bu atıkları toplarken farklı kentlerdeki belediyeler de bu işe girdi.
Sektör temsilcileri, Türkiye’de kişi başı elektronik atık ölçüsünün yıllık 7.9 kilogram olduğunu belirtirken bunların bir kısmının konutlarda bekletildiğini, çöplere atıldığını yahut hurdaya gittiğini söylüyor.
Elektronik atıklar içerdiği elementler nedeniyle hem tehlikeli hem de hayli kıymetli. Atıklarda kurşun, cıva üzere materyallerin yanı sıra altın, gümüş üzere elementler bulunuyor. Ayrıyeten cep telefonları ender bulunan toprak elementleri içeriyor. E-atıklar toplandıktan sonra geri dönüşüm tesislerinde özelliklerine nazaran ayrılıyor, kırılıyor ve hammadde olarak kullanılmak üzere depolara gönderiliyor.
Yılda 600 bin ton
Elektronik Atık Geri Dönüşüm Derneği (EAGD) Lideri Burak Köktürk, Türkiye’de toplama oranlarının artması için altyapı oluşturduklarını açıkladı. Köktürk, kurum ve şahısların e-atıkları derneğe bağışladıklarını belirterek, bu atıklarla köy okullarına bilgisayar sınıfları yaptıklarını söyledi. Köktürk, “Türkiye’de e-atık toplama oranı yüzde 2-3 seviyesinde. Yıllık e-atık ölçüsü 600 bin ton civarında. E-atık konusunda lisanslı 64 firma bulunuyor” dedi.
Dünyada ortalama yüzde 12, Avrupa’da yüzde 30, Türkiye’de ise resmi bilgilere nazaran yüzde 2 oranında e-atığın lisanslı firmalar tarafından geri dönüştürüldüğünü lisana getiren Köktürk, “Geri kalan e-atıklar çöpe, hurdaya gidiyor ya da konutlarda stoklanıyor” diye konuştu. Köktürk, Türkiye’de kişi başı e-atık oranının yıllık 7.9, toplamda ise 600 bin ton olduğunu kelamlarına ekledi.
Çöpe atma, bağışla!
Şehirlerde pek çok alana e-atık toplama noktası kuran belediyeler, toplanan atıkların geri dönüşümünü lisanslı geri dönüşüm tesislerinde yaptırıyor. Belediyeler kimi mutabakatlar kapsamında e-atıkların çıkarını STK’lara ya da derneklere gönderiyor.
PTT de bu istikamette bir çalışma yapıyor. Bağışlamak istenen e-atıklarınızı paketleyip PTT’ye 902887372 müşteri numarasıyla para vermeden, karşı ödemeli olarak Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı’na (TEGV) gönderebiliyorsunuz. Böylelikle TEGV atık aygıtların karını eğitim faydasına kullanıyor.
Kişisel bilgiler imha ediliyor
Exitcom Genel Müdürü Murat Ilgar, tesislerinde şahsî bilgilerin olduğu e-atıkları geri dönüştürürken diğerlerinin eline geçmemesi için bir daha kullanılamaz hale getirdiklerini söyledi.
Türkiye’de 1 milyona yakın e-atık bulunduğunu ve bu atıkların tehlikeli ancak birebir vakitte da bedelli olduğunu belirten Ilgar, “Atıklarda kurşun ve cıvanın yanı sıra altın, gümüş, paladyum üzere materyaller bulunuyor. ‘Cep’lerde ender bulunan toprak elementleri de var” dedi. Cep telefonu üzere mahremiyet içeren atıkları kutuların içinde GPS’li araçlarla tesise getirdiklerini kaydeden Ilgar, “Bunlar kapalı odalarda büsbütün kırılıp kullanılamaz hale getiriliyor, daha sonra metalleri ayrılıyor. Tüketiciler e-atıkları kargoyla gönderiyor ya da biz gidip alıyoruz” diye konuştu.