a. Güç Metabolizması ve Diyabet
Şeker bedenin temel güç kaynağıdır. Şeker iki yolla elde edilir;
1. Karbonhidrat içeren besinlerle alınabilir (dış kaynaklı),
2. Karaciğerde depolanmış halde bulunur, gerektiğinde kana verilir (iç kaynaklı).
Besinlerle alınan şeker, mideye, oradan bağırsaklara geçer ve emilerek kana karışır. Pankreasta üretilen insülin hormonu ise sirkülasyonda bulunan şeker seviyesini düzenler ve kanda şeker yükseldiğinde pankreastan salınarak kan şekerini olağan seviyelere indirir.
b. Karbonhidratlar Bedenimizde Nasıl Kullanılır?
• Karbonhidratlı besinler sindirildikten sonra barsaklardan emilerek ŞEKER olarak kana geçer.
• Şeker, karaciğer ve kaslarda GLİKOJEN olarak depolanır.
• Beyin şekeri depolamaz fakat daima olarak kullanır.
*Pankreas: Midenin ardında karın içine yerleşmiş bir organ olup beden için değerli enzimleri ve hormonları üretir. İnsülin de bunlardan biridir.
*İnsülin: Bedende güç istikrarını denetim eden bir hormondur. Misyonu, kandaki şekerin hücre içine girmesini sağlamaktır. Hücre içine giren şeker, güç kaynağı olarak kullanılır. Böylelikle kanda şekerin yükselmesi de önlenir.
c. Olağan Kan Şekeri Değerleri
En az 8 (ideal olarak 10) saat aç kaldıktan sonra ölçülen şeker seviyesine, ‘açlık kan şekeri’ ismi verilir. Olağan kıymeti; 70-100 mg/dl’dir. Yemeğe başladıktan 2 saat sonra ölçülen kan Şekerine ‘tokluk kan şekeri’ ismi verilir ve olağan şartlarda 140 mg/dl’nin altında olması gerekir.
Şekerin hücre içine girmesi için kesinlikle insüline ihtiyaç vardır. İnsülin, şekerin hücre içine girmesinde hücrenin kapısını açan anahtar vazifesi yapar. Pankreas, kâfi insülin üretemediğinde yahut insülin anahtar misyonunu yapamadığında (insülin direnci) şeker, hücre içine girip güce dönüşemez. Hasebiyle şeker kanda yükselmeye başlar. Olağan sağlıklı şahıslarda kanda şeker ve insülin seviyeleri, biribirine paralel halde ve dar sonlar içinde değişir. Örneğin yemek yenildikten sonra
yükselir, uyku ve dinlenme devirlerinde düşer. Pankreasta insülin üretiminin azalması yahut insülin üretimi kâfi olduğu
halde, doku ve organlar düzeyinde kâfi tesir gösterememesi durumunda ‘diyabet’ gelişir. Diyabet hastalığına tıp lisanında ‘Diabetes Mellitus’ denilmektedir ve halk lisanında ‘Şeker Hastalığı’ olarak bilinmektedir.
Tip 1 Diyabetin Nedenleri Nelerdir?
Tip 1 diyabet gelişiminde üç kıymetli risk faktörü vardır:
*Kalıtımsal (genetik) faktörler
*Kişinin kendisine karşı geliştirdiği allerji
*Çevresel etkenler (virüs, kimyasal maddeler)
Tip 1 Diyabetin Belirtileri Nelerdir?
Tip 1 diyabeti olan şahıslarda pankreas kâfi insülin üretemez. İnsülin eksikliği nedeniyle sirkülasyondaki şeker hücre içine giremez ve güce dönüştürülemez. Dolanımdaki şekerin hücre içine girememesi kan şekerinin yükselmesine ve böbreklerden süzülerek idrarla atılmasına neden olur. Şekerin idrara geçmesi idrarla sıvı kaybına da neden olur ve bu kayıp karşılanmaz ise bedende susuzluğa yol açar. Halsizlik ve yorgunlukla birlikte diyabetin tipik belirtileri ortaya çıkar.
Belirti ve bulgular:
*Sürekli susama hissi/ağız kuruluğu.
*Çok su içme: İdrarla kaybedilen beden suyunun eksikliğini gidermek için.
*Sık sık ve bol ölçüde idrara çıkma: Dolanımdaki fazla şekeri bedenden atmak için.
* Gece idrara çıkma ve hatta yatağını ıslatma.
*Sık yemek yeme: Besinler ile alınan şeker hücre içine geçemediğinden ve güç üretmek için kullanılamadığından açlık hissi olur. Öbür bir deyişle varlık içinde (yüksek kan şekeri) yokluk (açlık) çekilir. Bu da sık yemek yemeye yol açar. Küçük yaştaki çocuklarda bu durum fark edilmeyebilir.
*Kilo kaybı: Hücrelerin içine şeker giremediği için, beden güç üretmek için kendi yağ ve proteinini yakmaya başlar. Yağ dokusu ve kas yıkımı nedeniyle kilo kaybı olur.
*Davranış değişikliği: Gece idrarını yapmak için çok sık uyanan kişi kaliteli bir uyku uyuyamaz, ayrıyeten şeker yüksekliği de davranış değişikliklerine neden olur.
*Diyabet belirtileri diyabetlilerin birçoklarında bir aydan kısadır ve bu belirtiler fark edilemediği vakit çocuklar çoklukla diyabetik ketoasidoz denilen koma halinde hastaneye gelirler. Ketoasidoz koması çok önemli ve hayatı tehdit eden bir durumdur.
Tip 1 Diyabette Tanı
Diyabet teşhis kriterleri açlıkta, toklukta yahut rastlantısal olarak bulunan kan şekeri seviyelerine nazaran yorumlanmalıdır.
Kişinin 8 saat açlığı takiben bakılan kan şekeri 126 mg/dl. üzerinde ise yahut Oral Glukoz Tolerans Testinin 2. saatindeki kan şekeri 200 mg/dl. üzerinde ise; polidipsi, poliüri üzere belirtilerin olduğu bireylerde rastgele bir vakitte bakılan kan şekeri 200 mg/dl’nin üzerinde ise “diyabet” olarak tanımlanır.
Diyabet 2 Nedir?
Diyabet, kandaki şeker seviyesini dengeleyen insülin hormonunun; eksikliği ve/veya gereğince salgılanmasına karşın, bedende kullanılamaması sonucu oluşan kronik metabolizma bozukluğudur.
a. Güç Metabolizması ve Diyabet
Şeker bedenin temel güç kaynağıdır. Şeker iki yolla elde edilir;
1. Karbonhidrat içeren besinlerle alınabilir (dış kaynaklı),
2. Karaciğerde depolanmış halde bulunur, gerektiğinde kana verilir (iç kaynaklı).
Besinlerle alınan şeker, mideye, oradan bağırsaklara geçer ve emilerek kana karışır. Pankreasta üretilen insülin hormonu ise dolanımda bulunan şeker seviyesini düzenler ve kanda şeker yükseldiğinde pankreastan salınarak kan şekerini olağan seviyelere indirir.
b. Karbonhidratlar Bedenimizde Nasıl Kullanılır?
• Karbonhidratlı besinler sindirildikten sonra barsaklardan emilerek ŞEKER olarak kana geçer.
• Şeker, karaciğer ve kaslarda GLİKOJEN olarak depolanır.
• Beyin şekeri depolamaz lakin daima olarak kullanır.
*Pankreas: Midenin ardında karın içine yerleşmiş bir organ olup beden için kıymetli enzimleri ve hormonları üretir. İnsülin de bunlardan biridir.
*İnsülin: Bedende güç istikrarını denetim eden bir hormondur. Vazifesi, kandaki şekerin hücre içine girmesini sağlamaktır. Hücre içine giren şeker, güç kaynağı olarak kullanılır. Böylelikle kanda şekerin yükselmesi de önlenir
c. Olağan Kan Şekeri Değerleri
En az 8 (ideal olarak 10) saat aç kaldıktan sonra ölçülen şeker seviyesine, ‘açlık kan şekeri’ ismi verilir. Olağan bedeli; 70-100 mg/dl’dir. Yemeğe başladıktan 2 saat sonra ölçülen kan Şekerine ‘tokluk kan şekeri’ ismi verilir ve olağan şartlarda 140 mg/dl’nin altında olması gerekir. Şekerin hücre içine girmesi için kesinlikle insüline ihtiyaç vardır. İnsülin, şekerin hücre içine girmesinde hücrenin kapısını açan anahtar vazifesi yapar. Pankreas, kâfi insülin üretemediğinde yahut insülin anahtar misyonunu yapamadığında (insülin direnci) şeker, hücre içine girip güce dönüşemez. Münasebetiyle şeker kanda yükselmeye başlar. Olağan sağlıklı şahıslarda kanda şeker ve insülin seviyeleri, biribirine paralel halde ve dar sonlar içinde değişir. Örneğin yemek yenildikten sonra yükselir, uyku ve dinlenme devirlerinde düşer. Pankreasta insülin üretiminin azalması yahut insülin üretimi kâfi olduğu halde, doku ve organlar düzeyinde kâfi tesir gösterememesi durumunda ‘diyabet’ gelişir. Diyabet hastalığına tıp lisanında ‘Diabetes Mellitus’ denilmektedir ve halk lisanında ‘Şeker Hastalığı’ olarak bilinmektedir.
Diyabetin Belirtileri
Diyabetin sık görülen esas klinik belirtileri; çok su içme, çok idrara çıkma, gece sık idrara çıkma, çok yemek yeme, yük artışı yahut zayıflama, bulanık görme, bayanlarda vajinal kaşıntı, halsizlik ve yorgunluktur.
Diyabet ve Kapalı Diyabet (Prediyabet) Tanısı
Diyabet tanısı koymak için üç farklı test kullanılabilir: Bunlar; diyabet semptomları olan bir hastada rastgele bir vakitte ölçülen kan glukozu, açlık kan şekeri Oral Glukoz Tolerans Testinde 2. saat kan glukozu ve HbA1c (glikozillenmiş hemoglobin A1c) ölçümüdür. Başvuran bireydeki belirtiler ve bu test sonuçları doğrultusunda diyabet tanısı konulur.