Seray Şahinler – Türkiye’nin göz bebeği yerlerden, müsamahanın kenti, medeniyetlerin buluşma noktası Hatay için artık hiçbir şey eskisi üzere olmayacak… Dünya tarihinin en kıymetli kentlerinden olan Hatay zelzelelerde büyük yıkıma uğradı. Binlerce kişi hayatını kaybetti, on binlerce bina, tarihî yapı yerle bir oldu. Hataylı muharrir Serhan Kurşun, zelzeleden çok kısa bir müddet evvel yayımladığı romanı “Garaz”da Hatay’a son defa baktı tahminen de… Kurşun’la iki kardeşin hayatıyla kesişen, mitoloji ve tarihi referanslarla dolu bir Hatay panoraması olan romanını konuştuk…
“Garaz” birinci romanınız… ‘Tüm vakitlerin şehri’ Hatay’da geçen bir serüven. Hatay’ın romanınızdaki değeri neydi?
Yarattığınız karakterler ne kadar güçlü, kurgunuz ne kadar heyecan verici, lisanınız ne kadar edebî olursa olsun şayet Hatay’dan bahsediyorsanız bu mistik ve tarihî coğrafyanın önüne geçemeyeceğinizi bilmelisiniz. Bu yüzden “Hatay bu romanın başkahramanıdır” diyebiliriz.
Yaşadığımız vahim zelzeleden kısa bir mühlet evvel büyük bir istek ve heyecanla yayımlanan; tüm vakitlerin paylaşılamayan kenti Hatay’ı, tarihini, narenciye bahçelerini, topraklarını, insanlarını, kiliselerini, mescitlerini, havralarını anlattığım bu roman, yıkımdan evvel çekilen son bir fotoğraf üzere acı bir tevafuk oldu. Romanın bir sayfasında, roman karakterlerinden Zahit’in yaşadığı duygusal sarsıntıyı söz edebilmek için şöyle bir cümle kullanmıştım, “Hatay Hatay olalı bu türlü bir zelzele görmemişti.” Bundan sonra hiçbir muharririn bu türlü bir cümle kuramayacağı gerçeği bana azap veriyor.
Romanda birçok probleme temas ediyorsunuz, aşk da var toprak sıkıntısı de… Geçmiş, bugün, tarih, mitoloji… “Garaz”ın daveti nedir?
Garaz, birine karşı kötülük etme isteğidir. Ademoğlu; rüzgârı kesecek bir ağaç dikmeye, bir korunak örmeye çalışırken bir de bakarsın fırtına üzere esmeye, yıkıp geçmeye başlar. Hırslarına, isteklerine, öfkesine yenik düşer. İster defne yaprağından taç yapsın başına melekler, ister akşama kadar niyet bozsun şeytanlar, fark etmez, düzgünlüğün sahibi de berbatlığın sahibi de insandır. “Garaz”ın kelamı ve daveti; ismine dünya denilen bu gezegende acı, gözyaşı, yıkım, savaş varsa sebebi insanoğlunun kötülük etme isteğidir.
Romanda Hatay’ın birçok hoş noktasına seyahat yapıyoruz… Çok acıdır ki bahsi geçen yerleri anınca bugün akla büyük bir yıkım fotoğrafı geliyor… Hatay’ın yer hafızasını nasıl güçlü tutabiliriz sizce?
Maalesef bu türlü bir acı gerçekle karşı karşıyayız. Yer hafızasını güçlü tutabilmek için kâfi seviyede tarih, kültür ve ahlak hafızalarına da gereksinimimiz var. Mesela şu anda aklıma birinci gelen, romanda da sıklıkla bahsettiğim, Habib-i Neccar Cami, 11. YY’da inşa edilen hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar tarafından ziyaret edilen, ortak dinî bir yerdir. Zelzelede önemli manada ziyan gördü, minaresi yıkıldı. Ama enkaza bakan biri, az evvel bahsettiğim hafızaların tümüne sahipse yerle bir olan hazireleri, yıkılan kesme taş duvarları, parçalanan ahşap kapının oymalarını, çöken tavandaki süslemeleri ve artık yerinde olmayan poligonal gövdeli, ahşap şerefeli minareyi yerli yerinde görebilir. Bu araştırmak, okumak, bilmek kültürüne, tarihine, bedellerine sahip çıkmak ve onları ne kıymetine olursa olsun müdafaaya çalışmakla ilgili bir durumdur. Artık bilimin ehemmiyetini tartışmamamız gereken bu yüzyılda, bilimsel onarımların yapılması gerekmektedir. Şayet bir gün o enkaza baktığımızda yalnızca yıkıntı görüyorsak işte o gün hafızamızı kaybettik demektir. Fakat şu anda binlerce can kaybımız, binlerce yaralımız, konutu, iş yeri yıkılan binlerce insanımız varken birinci önceliğimiz o insanların bir an evvel sağlıklı ve sağlam hayat şartlarına erişmesini sağlamak olmalıdır.
‘Çaresiz ve yalnız’
Depremde kaybettiğiniz yakınlarınız oldu mu? Nasıl hissediyorsunuz 6 Şubat’tan beri?
Depremin üçüncü günü amcama, dördüncü günü eşine ulaşabildik lakin geç kalmıştık. Bu ailemiz için büyük bir acıydı. İkinci dereceden akrabalarımızı, dostlarımızı, arkadaşlarımızı kaybettik. Sonra tüm Türkiye üzere tanımadığımız binlerce insan için yas tuttuk. Nasıl mı hissediyorum? Biraz aldatılmış, biraz çaresiz, biraz yalnız. Ama umutlu…
“‘Geri döneceğiz’ demek, birebir vakitte ‘Biz artık gidiyoruz’ manası taşıyordu”
“Umudunu yitirme, geri döneceğiz Hatay” başlıklı o duvar yazısı hepimizi çok etkilemişti. Siz ne hissetiniz yazıyı görünce?
Buradaki his yoğunluğunu tabir etmek kolay değil. Bu duvar yazısını yazanların ve onu okuyanların hissettiği samimi hislerden asla kuşku etmiyorum. Lakin birinci gördüğümde kendime bile itiraf edemeyeceğim bir kaygıya kapıldım. “Geri döneceğiz” demek, birebir vakitte “Biz artık gidiyoruz” manası taşıyordu ve o anki psikoloji ile bölgenin gerçek sahipleri tarafından terk edilmemesi gerektiğini, bunun tehlikeli sonuçlar doğurabileceğini düşünmüştüm.
Böyle düşünmem de “Garaz”ın ana fikri tesirli olmuştu. Zira coğrafik bölgenin yüz yıllardır paylaşılamaması ve türlü gölge oyunlarına sahne olması romanımın da ana fikrini oluşturuyordu.