Tasarruf sağlanırken paraların yük ve kalınlığı oynadı. Metal paradaki değişiklik otomatları etkiledi. Otomat üretim fabrikası müdürü Ali Kurtuluş Çelikol, “Bizim otomatlarımızın üzerine ‘çalışmıyor’ diye yazı yazıyorlardı. Biz kendimiz parayı otomatlara tanımlamaya başladık” dedi. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Abdullah Yasir Şahin ise, “Bankaların bankamatiklerinde bu türlü bir ıstırap yok. Otomatlarla alakalı olarak ise esasen otomat üreticilerine de Merkez Bankası yeni paraları gönderiyor. Diyor ki, ‘Bundan sonraki otomatlarınızı ve mevcut otomatlarınızı buna nazaran düzenleyin’ diyor. Şayet bunlar düzenlememişse bu türlü kahır yaşanabilir. Zira inceliğe ve yüke hassas metaller bunlar” diye konuştu.
Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü, üretim maliyetlerinin akabinde yaptıkları çalışma ile madeni parada kullanılan bakır, çinko ve nikelin oranlarını değiştirdi. Üretimde tasarruf sağlanırken paraların yükleri da değişti. 1 lira, 8.2 gramdan 6.6 grama geriledi. 50 kuruşsa 6.8 gramdan 5.5 grama düştü. Paranın kalınlığı da yaklaşık yarım milim oynadı. 1 liranın gramajının değişmesi madeni paraların tartısına nazaran hassas bir halde ayarlanıp çalışan otomatları etkiledi. Metal para ile çalışan otomatların gramajı düşmüş 1 TL’leri para üstü olarak verdiği ve parayı tanımlayamadığı görüldü. 1 TL’nin tartısının değişmesi nedeniyle binlerce otomat tekrar ayarlandı.
“DEVLETİN 2022 YILINDA 600 MİLYON TL BİR KAYBI KELAM KONUSUYDU”
Gramaj değişikliğiyle ilgili bilgi veren Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Abdullah Yasir Şahin, “Gramajı ile oynadık, içerisinde bulunan krom, nikel üzere madenlerin alaşımı ile oynadık. Yüzde 20 civarında paranın gramajını düşürdük. 1 TL, 8.2’den 6’lı sayılara indirmiş olduk. Gramajı düştü denilen olay bu. 1 buçuk milyar adet ile 950 milyon adet ortasında yıllık metal para üretiyoruz. Bizim bu üretmiş olduğumuz metal paralardan devletin son 2022 yılında 600 milyon TL bir kaybı kelam konusuydu. 1 milyar 250 milyon adet ürettiğimiz paradan ötürü onun alım gücüne nazaran, maliyetleri 600 milyon lira daha fazlaydı. Devletin bu kaybını önlemek niyetiyle alaşımla ve içerisindeki madeni alaşımlarla oynayarak fiyatları olağana çektik. Şu an maliyetleri kurtardık aslında. Yapılmış olan süreç budur” dedi.
“TAMAMEN SPEKÜLASYON”
Hurdacıların haksız kar ettiği savlarına cevap veren Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Şahin, “Bu büsbütün spekülasyon zira 1 lirayı 1 liraya alan insan bunu ayrıştırmak için sonuç prestijiyle eritecek. Bu ayrıştırma maliyetleri ile birlikte muhtemelen 1 buçuk liraya mâl edecek. 1 buçuk liraya mâl edilen şeyi kaça satacak. Münasebetiyle bu spekülasyondan diğer bir şey değil. Büsbütün ülkemizin ve paramızın prestijini düşürmek için yapılan paylaşımlar” diye konuştu.
“DÜZENLEMEMİŞSE DOĞAL OLARAK BU TÜRLÜ BİR KÜLFET YAŞAYABİLİR”
Şahin, kimi otomat üreticilerinin şikayetleriyle ilgili ise “Otomatlarla alakalı olarak, parayı çıkartmaya karar verdiğimiz vakit Merkez Bankası ile birlikte çalışıyoruz. Üretmiş olduğumuz örnekleri Merkez Bankası’na gönderiyoruz, onlar da tüm bankalara gönderiyorlar. Bankaların bankamatiklerinde bu türlü bir kahır yok. Otomatlarla alakalı olarak ise aslında otomat üreticilerine de Merkez Bankası yeni paraları gönderiyor, ‘Bundan sonraki otomatlarınızı ve mevcut otomatlarınızı buna nazaran düzenleyin’ diyor. Şayet bunlar düzenlememişse doğal olarak bu türlü kahır yaşanabilir zira inceliğe ve yüke hassas metaller bunlar” biçiminde konuştu.
“OTOMATLARIMIZIN ÜZERİNE ‘SAHTE PARA VERİYORLAR’ DİYE YAZMIŞLAR”
Otomat üretim fabrikası müdürü Ali Kurtuluş Çelikol ise yaklaşık 1 buçuk aydır kahır yaşadıklarını öne sürdü.
Gramaj değişikliğinin bildirilmediğini sav eden Çelikol, “Bilgi gelmediği için de biz bu paraları Darphane’den aldık, otomatlarımıza koyduk. Otomatlar para iadesi yapıyor lakin tekrar geri almıyor. Bundan ötürü halktan çok büyük reaksiyon aldık. ‘Sahte para mı veriyorsunuz?’ diyorlardı. Yaklaşık 1 buçuk aydan beri bu meşakkat ile karşı karşıyayız. Hatta otomatlarımızın üzerine ‘Bu otomatı kullanmayın geçersiz para veriyor’ diye yazmışlar. Biz bu otomatlarımızın olduğu yerdeki amirler ile konuştuk, durumun bu türlü olmadığını, Darphane’nin para bastığını belirttik” diye konuştu.
Bu ortada birtakım otomatlarda yaşanan dert toplumsal medyada da paylaşıldı. Manzaralarda, yeni parayı algılayamayan otomatların çalışmadığı görülüyor.