Toplumun değerli bir bölümünce ülkelerine geri dönmeleri beklenen Suriyeli mülteciler, artık mahallî idarelerin altyapı yatırımlarını yaparken hesaba kattıkları bir öge haline geldi. Hatay, Kilis, Şanlıurfa ve Gaziantep’te katı ve sıvı atık tesisleri başta olmak üzere tüm altyapı yatırımlarında Suriyelerin gelişiyle artan nüfus baz alınıyor. BM kalkınma örgütü UNDP, AB ile Türkiye ortasında yapılan geri kabul muahedesi üzerine AB tarafından Türkiye’ye verilen 3 milyar euro’luk fonun 50 milyon euro’suyla bu altyapı yatırımlarına takviye oluyor. UNDP ayrıyeten Suriyelilere lisan ve işgücüne kazandırma eğitimleri de veriyor. Lisan eğitimlerinde atanamamış öğretmenler istihdam edilirken, işgücüne kazandırmada da kapasitenin yarısı Suriyeliler, yarısı Türk vatantaşları için ayrılmış durumda.
3 açılı bakış
UNDP Türkiye Yönetici Yardımcısı Sukhrob Khojimatov, UNDP Suriye Krizine Cevap ve Dayanıklılık Projesi Portfolyo Müdürü Burçe Dündar ve proje müdürü Sertaç Turhal, kelam konusu çalışmaları Hatay’da, yatırımların sürdüğü alanda anlattılar. İki gün süren detaylı açıklamaları tek cümleyle özetlemek gerekirse UNDP mevzuya üç anahtar sözcüğün açısından bakıyor: Dayanıklılık, tansiyon ve kalkınma.
4 vilayet kapsamda
5.7 milyon Suriyelinin ülkesini terk etmesini, bunların 3.6 milyonunun da Türkiye’ye gelmesini ‘kriz’ olarak değerlendirip dokuzuncu yılını geride bırakan bu duruma karşı ‘dayanıklılık’ oluşturulması gerektiğini belirtiyorlar. Çünkü ‘dayanıklı’ olunmazsa ‘gerilim’ başlıyor ve ‘kalkınma’ sekteye uğruyor.
Türkiye’deki Suriyelilerin yalnızca yüzde 3.2’si kamplarda, öbürleri ise Kilis, Şanlıurfa, Hatay, Gaziantep, İstanbul, Bursa ve İzmir olmak üzere kentlerde yaşıyor. UNDP’nin projesi Kilis, Şanlıurfa, Hatay, Gaziantep’te, Suriyelilerin gelişiyle artan nüfusa karşı belediyelerin ‘dayanıklılığını’ artırmayı hedefliyor. Bu emelle da kelam konusu belediyeler için katı atık idaresi, atıksu idaresi ve itfaiye hizmetleri için yatırımlar yapıyorlar.
İtfaiyelere yeni araçlar
Suriyelilerin gelişiyle ihtiyacı artan bir başka belediye hizmeti ise itfaiye. Hem bölgedeki itfaiyelerin Afrin operasyonuna takviye vermesi, hem de mültecilerin yaşadıkları kuvvetli şartlardaki barınma ve ısınma metotlarının iptidailiği bu ihtiyacı artırmış. Yangınlar artmış, takımların günde 10-15’i bulan olaya müdahale etmesi gerekiyor. UNDP takviyesiyle alınan yeni itfaiye araçları, takımların yükünü hafifletmeyi amaçlıyor.
Kişi başı çöp 1 kg
Hesap ortada: Türkiye’de kişi başına günde 1 kilogram katı atık üretiliyor. Lokal idareler nüfuslarına nazaran bu atığı bertaraf edecek yatırımlar yapıyorlar. Fakat mülteci akını üzere evvelden öngörülmeyen durumlarda nüfus birden yüzde 30 arttığında mevcut tesisler gereksinimi karşılamıyor.
İşte tam bu noktada kelam konusu dört kentte UNDP devreye giriyor ve altyapı yatırımlarının yükünü belediyelerle paylaşıyor. Üstelik bunlar, gelişmiş ülkelerin standartlarında, Türkiye’nin en büyük kentlerinde bile örneğine az rastlanır nitelikte tesisler. Örneğin katı atıklar için aktarma tesisleri kuruyorlar, yakındaki küçük yerleşimlerin atıklarını burada toplayan semi treyler, tek seferde bu yükü katı atık tesisine götürüyor, tasarruf sağlanıyor.
Vahşi depolamanın, yeraltı sularına sızıntının önüne geçiliyor. Ana tesiste atıklar ayrıştırılıyor. Ambalaj atıklarının satışından, organik atıklardan biogaz üretiminden belediyenin gelir elde etmesi planlanıyor.
Atıksu çamuru gelir olacak
UNDP, atıksuyun arıtılmasında da belediyelere dayanak veriyor. Hatay’ın Hassa ilçesinde kurulmakta olan atıksu tesisi, 60 bin şahsa hizmet verecek kapasitede olacak. Bu sonbaharda devreye alınacak tesis, Asi’ye akan kirli su ölçüsünü azaltacak.
Türkiye’deki dördüncü solar kurutma tesisi ise Kilis’teki atıksu tesisine kuruluyor. Bu sayede atıksu tesisinde biriken son derece zehirli çamur, bu tesiste güneş gücüyle kurutulacak.
Böylece hem zehirli çamurun katı atık tesisine taşınarak yeraltı sularına karışması önlenecek, hem de çimento fabrikalarına satılarak belediyeye gelir elde edilecek.