Tekstil firmalarına memleketler arası standartlara uygun tahliller sunan Metin Özer, giysilerimizdeki tartışmalı kimyasallara neden dikkat etmemiz gerektiği konusunda şu bilgileri verdi:
“Giysilerdeki toksinlerin direkt sıhhat problemleri ile ilgisini gösteren kesin kanıt bulmak sıkıntı olsa da çalışmalar rahatsız edici sonuçlar göstermektedir. Giysilerdeki birtakım kimyasalların farelerde kansere neden olduğu, bu kimyasallarla bütün gün çalışan emekçilerde kansere neden olabildiği ve yüksek konsantrasyonlarda ziyan verici olabildiği gösterilmiştir. Kısa vadede bu kimyasallar alerjik tepki ve tahrişe de yol açabilmektedir.
Bu bulgular, en sevdiğiniz tişörtünüzün sizi kanser yapacağı manasına gelmese de neden giysilerde bu gereçlerin kullanılmasına gerek duyulduğunu merak etmemiz için kafidir. Örneğin, giysilerde buruşmazlık apresi olarak kullanılan formaldehit, göz ve burunda tahrişe ve deride alerjik tepkilere yol açmaktadır.
Peki tüm bu toksinler nelerdir ve hangi kumaşlarda bulunur?
Akrilikkumaşlarda CDC denilen dimetilformamid bulunur. Deriye direkt teması karaciğer hasarına ve sıhhat üzerinde öbür yan tesirlere yol açmaktadır. Bu tesirler, akrilik kumaş üretiminde çalışan çalışanların ürettikleri kumaşa dokunurken kollayıcı giysiler giymesini de açıklar.
Azo boyalar giysileri, deri ve kumaşları renklendirmek için çok yaygın kullanılan boyalardır. Bu boyalar, tertipli olarak buna maruz kalan boya fabrika çalışanları ortasında mesane kanseri riskini artıran amin – amonyaktan elde edilen bir bileşen – salgılar. Bu boyanın değil, doğal boyaların kullanıldığı eserler tercih edilmelidir.
Ftalatlar pek çok hazır giysi eserinde kullanılmaktadır. Bilhassa DEHP ve DNO ve kimi vakit da BBP (bunları giysi etiketinde büyük ihtimalle görmeyeceksiniz, bu nedenle bu kısaltmaları hatırlamanıza gerek yok). Bunlar, plastik yağmurluklar, yapay deri ve su geçirmeyen giysilerde kullanılmaktadır. Ftalatlar, iç salgı bezlerini baskılarlar ve erkek kemirgenlerde üreme faaliyetleri üstünde olumsuz tesiri görülmüştür. Milletlerarası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) ftalatların beşerde kansere yol açıp açmadığını ortaya koymamıştır.
Nanosilver, giysilerde bakterilerin neden olduğu kokuları engellemek için kullanılan antibakteriyel bir unsurdur. Laboratuvar fareleri ile yapılan birinci çalışmalar, gümüş nano partiküllerin beyne ulaşabildiğini ve vakitle beyin hücrelerinin vefatına yol açabileceğini göstermektedir. Bebeklerin nanosilver içeren giysileri kemirmesi durumunda ziyanlı ölçüde maruz kalma mümkünlüğü için risk değerlendirmesi yapılabilir. Ancak bunun tüm hadiseler için geçerli olup olmayacağı ve ziyan verecek seviyede maruz kalmanın ne demek olduğu konusunda toplanan bilgiler tam manasıyla test edilmemiştir.
Statik dirençli, kir tutmaz, alev geciktirici ya da buruşmaz diye tanıtılan her ürüngenellikle formaldehit, teflon üzere ferflorinat kimyasallar (PFC), nonilfenol etoksilatlar (NPE) ve nonilfenoller (NP) ya da triklosan içeriyor olmalıdır. NPE ve NP deri tarafından absorbe edilebilir ve her ne kadar beşerler üzerindeki çalışmalardan şimdi sonuç alınmadıysa da kemirgenlerin üreme sıhhati ve gelişimi üzerindeki tesirleri gözlemlenmiştir. Triklosana maruz kalan fabrika personelleriyle yapılan çalışmalar, bu unsura sistemli olarak maruz kalmanın, kanser riskini artırmaya tesiri olabileceği ileri sürülmektedir. Bununla birlikte Mayo Clinic, bu eseri engellemek için ispatların kâfi olmadığını söylemektedir.
Peki ne giyelim?
Güvenerek giyebileceğiniz, içinde ziyanlı hiçbir şey bulunmayan pek çok kumaş bulunmaktadır.
Bunlar; pamuklu, ipekli, organik yün, kenevir, alpaka, angora, deve tüyü, kaşmir, moher, keten, rami ve saluyottur. Kimyasallar bu doğal kumaşlarda da kullanılıyor olsa da daha az rastlanmaktadır. Ayrıyeten daha az tahrip eden kumaşları tercih etmek, fiyattan ödün vermek gerektiği manasına gelmemektedir. Kaliteyi değil, maliyeti azaltma yolunda çok başarılı işler yapan pek çok marka bulunmaktadır.