Efnan Atmaca – Kurallar ne olursa olsun Tomris Uyar okumak herkese yeterli gelir. Şefkatli bir lisanı vardır Tomris Uyar’ın okşar üzere, sarıp sarmalar üzere anlatır. Her dem tazedir yazdıkları; hiç eskimez, hasebiyle herkes kendine ilişkin bir modül bulur onun hikayelerinde. Tanıdıktır kahramanları; yaşsızdır, vakitsizdir, kozmiktir… Türk öykücülüğünün en değerli isimlerinden biridir Tomris Uyar. Her okuduğunuzda tekrar keşfedersiniz onun kozmosunu.
1941 yılının 15 Mart’ında doğdu Tomris Uyar, onun doğduğu aydayız. Birinci kitabını 1971’de yayımladı: “İpek ve Bakır”. İki yıl sonra da 50’nci basım yılını kutladığımız “Ödeşmeler ve Şahmeran Hikâyesi” geldi. Sonrasında da daima yazdı Tomris Uyar, uygun ki de yazdı, bize o kitapları bıraktı. Bir temmuz günü ortamızdan ayrıldı. Bu temmuzda 20 yıl olacak onun gidişi. Hikayelerinde de hayatında da daima özgürce duyurdu sesini Tomris Uyar. Hem yazmaya tutkun bayanlara hem de yazıya vurgun insanlara örnek oldu. Düşündüklerini söyledi yüksek sesle lakin daima zarifçe. Her kısma hitap etti. Sevindiğimizde de aklımıza geldi, kızdığımızda da. “Şeytan diyor ki, çek kapıyı ya da ne bileyim konuttaki bütün patlıcanları kızart gitsin, düşünme” kelamlarıyla bıkkınlığı en yalın hâliyle anlattı. Zarafeti kattı her duyguya. Istırabını bile “Bazen sessiz kalmak kırıldığını göstermenin en yeterli yoludur” diye özetledi.
Kadınların sesi
Ölümünün 20. yılında Yapı Kredi Yayınları muharririn 50’nci yaşını kutlayan “Ödeşmeler ve Şahmeran Hikâyesi”ni özel bir baskıyla tekrar okurlara sundu. Kitap iki kısma ayrılıyor. Birinci kısım “Ödeşmeler”de 12 hikaye yer alıyor. İsmi üstünde hepsi ‘ödeşmeyi’ anlatıyor. Hayatın bir sağlamasını yapıyor, adaleti sorguluyor. Geçmişinden kaçanlar geleceğiyle karşılaşıyor, içinde bir şeyler ukde kalanlar çocuklarıyla kendini paka çekiyor, adalet için telâşlı davrananlar cezayı kendileri kesiyor, olmayacağı varsa bir şeyin ne kadar dua etsen de tutmuyor… En çok bayanlarını seviyorum ben Tomris Uyar’ın. Bu kitapta tüm kahramanları ancak en çok bayanları amansız bir hesaplaşmaya giriyorlar. Toplumun onlara koyduğu kurallarla, kıymet yargılarıyla savaşıyorlar. Hayatlarına giren insanların onlara yaptıkları haksızlıkların hesabını soruyorlar. Uzun uzun kendi iç muhasebelerini yapıyorlar. Hesaplaşmanın sonunda çıkan bedelin ödenmesi için her daim vakit olduğunu anlatıyor Tomris Uyar. Kâfi ki isteyin! Kitabın ikinci kısmı ise “Şahmeran Hikâyesi”. Uyar bu uzun öyküyü yine kuruyor, çağdaş bir uyarlamasını karşımıza çıkarıyor. Behçet Necatigil “Alegorik bir uygulama” olarak nitelemiş bu öyküyü, Uyar ise “Mitik öğelerin peşini bırakıp masalın tabanındaki temel tasayı yakalamaya çalışmak” diyerek anlatmış yapmak istediğini. Aslında bakarsanız bu öykü de ‘ödeşme’ başlığıyla örtüşüyor. Şahmeran beşerle, insan da kendi cinsiyle hesaplaşıyor zira. Yazının başında da söylediğim üzere Tomris Uyar okumak her vakit âlâ gelir. Zira o anlattıklarıyla tabloyu önümüze koyduğu üzere çıkışı da gösterir. Uyar “Ben hoş şeyler duymak istiyorum demedim ki, sesini duymak istiyorum o kadar” der. Tomris Uyar’ın satırlarında hem onun neden bu kadar kıymetli bir öykücü olduğunu anlıyor hem sesini duyuyor hem de hoş şeyler okuyorsunuz.