Serpil Dokurel – PembeNar Özel
Öncelikle uykuda sıçrama durumlarını karabasan, uyurgezerlik, kabus görme üzere durumlardan ayırmak gerekir. Uykuya dalarken yahut tam uyanırken hayal görme (halüsinasyon) haline hipnopompik/hipnogojik varsanı ismi verilmektedir. Halk ortasında karabasan olarak ta bilinmektedir. Karabasan durumunda aslında kişi büsbütün uyanıktır. Olağanda beynimiz uykuya daldıktan sonra düşlerimizde hayallerimize nazaran hareket etmeyi engelleyebilmek için vücudumuzu felç haline geçirir. Bazen bunun tam karşıtı olarak beyin uykuya geçmeden evvel vücudumuzu felç haline geçirir, uykuya dalmadan evvel kaslarımızın hareket etmesi engellendiğinden uyanık halde iken süreksiz bir felç hali oluşur. İşte bu durum karabasanın ve karabasan halinde hareket edemememizin nedenidir. Karabasanlar çoklukla kişi gerilimli bir durum yaşıyorsa oluşmaktadır.
Stresli bir hayatın belirtisi olabilmektedir.
Uykuda sıçrama durumu uykuya dalarken beynimizin vücudumuzdaki kaslarımıza ani, kısa periyodik elektrik ihtarları göndermesi sonucunda oluşur ve çeşitli formlarda ortaya çıkabilmektedir. Buna parasomni ismi verilmektedir. Bedenin belirli bölgesinde kasılma hareketi, düşme hissi, ağlama hissi, şaşkınlık hissi olabilir. Bu halde ortaya çıkmasına hipnik jerk ismi verilmektedir. Ekseriyetle fizyolojik yani doğal bir olaydır. Duygusal gerilim durumunda olmak, fizikî antrenman yapmış olmak, kahvede ve kolada bulunan kafein üzere uyarıcı besinler almak, karanlıkta televizyon seyretmek bu durumu artırabilir. Orta ara meydana geldiğinde bir meseleye işaret etmez lakin sık sık oluyorsa bu durumu araştırmak gerekebilir. Öncelikle nedeni saptamak gereklidir. Kafeini azaltmak yahut kesmek, gerilim yaratan durumlardan kaçınmak çoğunlukla bu durumu çözmektedir. Dirençli hadiselerde ilaç tedavileri kullanılabilmektedir.
Ayrıca uyku myoklonusu ismi verilen bir durum vardır ki çoklukla genetik olarak aileden aktarılır. Bu şahıslar çoklukla bacaklarda olmak üzere gece boyunca orta ara nizamlı kas sıçramaları yaşarlar. Yaş ilerledikçe sıklığı artmaktadır. Bilhassa bir rahatsızlığın habercisi değildir. Gece uzunluğu sıçramalar nedeni ile uykuyu tam alamamaya neden olur ve hayat kalitesini düşürebilir.
Uyku sıçramalarının ruhsal nedenlerini gerilimli yaşamak, kalitesiz uyku uyumak, gereğinden az uyumak, vücudumuzu fizikî olarak fazla yormak ve depresyon olarak sıralayabiliriz. Her uyku sıçramasının altında ruhsal bir sorun aramaya gerek yoktur ancak sıçramalar sık sık olmaya başladı ise nedenini kesinlikle araştırmak gerekir. Her sıçrama depresyon habercisi değildir lakin depresyondaki şahıslarda uyku sıçramalarında artış görülebilmektedir.
Çok fakat çok ender de olsa sık yaşanan uyku sıçramaları epilepsi (sara) hastalığı belirtisi olabilir. Şayet ruhsal durumlar yoksa ve bahsettiğim sıçramaya neden olabilecek durumlar da yoksa ve hala sıçramalar oluyorsa bu durumda juvenil miyoklonik epilepsi açısından pahalandırmak gerekebilir.