Melisa Vardal – Yapı Kredi Müzesi sanatseverleri bir ülkünün peşinde tarihi keşfetmeye çağırıyor. Müzenin kapılarını ziyaretçilere açtığı “Bir Ülkünün Peşinde: Atatürk ve Alaca Höyük” isimli stantta Alaca Höyük’ün arkeolojik mirası kronolojik katmanlar hâlinde gözler önüne seriliyor. Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleriyle Çorum’da başlatılan hafriyatlar kapsamında kavuşulan tarihî bulgular Cumhuriyetimizin 100. yılı kapsamında Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık’ın iş birliğinde sergileniyor.
Genç Türkiye Cumhuriyeti’ni uluslararası alanda temsil eden birinci bilimsel hafriyat unvanına sahip Alaca Höyük’te bulunan eserler ilk sefer bir ortaya gelirken Ahlatlıbel, Etiyokuşu, Karaoğlan ve Trakya Vize Tümülüsü kazılarından çıkarılan eserler de stantta yer alıyor. Küratörlüğünü Nihat Tekdemir’in, bilimsel danışmanlığını Tayfun Yıldırım’ın yaptığı stant, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Alaca Höyük Müzesi, Çorum Müzesi ile İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nden 235 arkeolojik ve etnografik eser ile kronolojik, tematik kısımlar altında ziyaretçileri uzun bir seyahate çıkarıyor. Üç kata yayılan bu seyahate Türk Tarih Kurumu Arşivi’nden seçilen fotoğraflar ile Mahmut Akok tarafından yapılan yepyeni çizimler de eşlik ediyor.
Âşık Veysel’e selam
Atatürk’ün isteğiyle satın alınan ve Alaca Höyük hafriyatlarının birinci yıllarında kullanılan bir dekovil ile başlayan vakitte seyahat ikinci katta Kalkolitik devirden erken Cumhuriyet devrine kadar uzanıyor. Çizgisi, Frig, Hitit üzere kadim uygarlıklara konut sahipliği yapan höyüğün tarihî dokusunu katmanlar hâlinde sunan stantta Cumhuriyet Devri Türk arkeolojisinin gelişimi de gözler önüne seriliyor. Arkeolojiyi bir bütün olarak ele alan stant periyodun çizimleri, hafriyat çalışması fotoğrafları, maketleri ve çıkarılan yapıtları buluşturuyor.
Halkın ve yönetici sınıfın ömrüne dair pek çok ayrıntının gösterildiği stantta meyyit gömme gelenekleri için de bir kısım ayrılmış. Mevtten sonra geniş odalara gömülen varlıklı ailelerin tümülüs mezarları bir canlandırmayla gösterilirken küplerin içerisine insan vücutları konularak üstleri kaya ile kapatılan mezar tipleri de orjinal bir örneğiyle tekrar bu katta ziyaretçilerin merakına sunuluyor. En üst katta ise ziyaretçileri Arinna’nın güneş tanrıçası karşılıyor. “Bin İlahlı Halk Hititler” başlığıyla Hitit uygarlığını selamlayan bu katta uygarlığın heykelleri, doğal etrafla kurdukları bağ, dinî, gündelik ve toplumsal yaşama dair buluntular yer alıyor.
Bu katın sürprizi Anadolu halkının binlerce yıllık damı olan kerpiç mesken oluyor. İnsanlığın 6 bin yıllık konut mimarisi ve gündelik eşya kullanımına dair bir karşılaştırma sunan stant; tıpkı fonksiyondaki aletlerin formlarının çok az değiştiğini gösteriyor. Kerpiç konutun kapısından girildiğinde bir Âşık Veysel yankılanıveriyor. 2023 Âşık Veysel yılına özel olarak hazırlanan kısımda Hititlere ilişkin saz çalan adam kabartması ve hafriyatlarda bulunan bir saz duruyor. Birebir vakitte yün eğirme aletlerinin de yer aldığı kısım insanlığın 6 bin yıldır süregelen konut mimarisi ve gündelik eşya kullanımına dair alışkanlıkları karşılaştırmak için imkan yaratıyor. Anadolu’nun çağlar boyunca devam eden kültürel sürekliliğini arkeolojik ve etnografik nesneler üzerinden anlatan stant 10 Mart 2024 tarihine kadar ziyarete açık.
“Kazılara devam ediniz!”
Atatürk, 1936 yılı meclis açılış konuşmasında Alaca Höyük kazılarından gururla bahseder. 1 Kasım 1936 tarihli konuşmada Atatürk “Türk Tarih Kurumu’nun Alaca Höyük’te yaptığı hafriyatlar sonucunda ortaya çıkardığı 5 bin 500 yıllık maddi Türk tarih dokümanları, cihan kültür tarihinin yeni baştan incelenmesini ve derinleştirilmesini gerektirecek niteliktedir” der. Sergide ayrıyeten 1936-1939 yılları ortasında Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci metodik klasik kazılarını yapan Arif Müfid Mansel tarafından Kırklareli Vize tümülüslerinden çıkarılan Roma Devri arkeolojik yapıtları de yer alıyor. Vize tümülüslerinde yaptığı hafriyatlarda ortaya çıkarılan yapıtları Atatürk hasta yatağındayken görmek ister ve bunlar 1938 yılı sonbaharında Dolmabahçe Sarayı’na getirilir. Atatürk eserleri dikkatle inceler; stantta yer alan leylek ve tilki tasvirli altın yüzüğü parmağına takar ve Mansel’e “Kazılara devam ediniz, memleketimizin kültür zenginliklerini daha çok bulacaksınız” öğüdünde bulunur.
