Rus askerlerin 8 Kasım 1877 gecesi Aziziye Tabyası’nı ele geçirdiği haberinin Erzurum’da sabah ezanında minarelerden duyurulması üzerine Osmanlı askerine yardım için taş ve sopalarla gayrete giren kent halkına katılmış ve gösterdiği yararlılıklar sonucu efsaneleşmiştir.
1955’te Türk Bayanlar Birliği tarafından Yılın Annesi seçilen Nene Hatun, Türkiye’de “Yılın Annesi” unvanı verilmiş birinci bayandır. Ayrıyeten Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından verilmiş olan “3. Ordunun Nenesi” unvanını taşır.
Yaşamı
Nene Hatun 1270 (1857’de) Erzurum’un Çeperli köyünde dünyaya geldi. Babasının ismi Hüseyin, annesinin ismi Zeliha’dır.
Aziziye savunması sırasında 20 yaşında olan Nene Hatun, köyünden Mehmet Efendi ile evli idi. Rus ordusunun Pasinleri’ işgal edip Erzurum’a gerçek ilerlemesi üzerine düşman işgali altında kalma tasasından dolayı bir çokları üzere eşi ile birlikte Erzurum’a göç etti. Ruslar’ın Deveboynu savaşından sonra Erzurum’un varoşlarındaki tabyaları da işgal etmesi üzerine Nene Hatun, 3 aylık oğlunu konutta bırakarak kentin savunmasına katıldı ve faydalılık gösterdi.
Nene Hatun ve ailesi savaştan sonra Erzurum’a yerleşti. Erzurum’da Eminkurbu Mahallesinde Kına Sokağındaki otuz beş numaralı konutta ikamet etti.
Nene Hatun’un dördü erkek (Yusuf, Nazım, Abdurrahman ve Musa), ikisi kız (Asime ve Nevriye) altı çocuğu olmuştur. Oğullarından ikisi I. Dünya Savaşı’nda şehit oldu.
Cumhuriyet gazetesinin İstanbul muhabiri gazeteci İsmail Habib Sevük’ün 1937 yılında Erzurum’da Nene Hatun ve başka 93 Harbi gazileriyle yaptığı röportajla Türkiye’ye tanıtıldı.
Geçim problemi çeken Nene Hatun, 1943 yılında ulusal bayan kahramanlardan Nâme Hanım ile birlikte cumhurbaşkanına bir dilekçe yazarak yardım istemiştir.
Nene Hatun, 1952 yılından itibaren Aziziye Anıtı yapılması çalışmaları sırasında yine gündeme geldi. 9. Kolordu Kumandanı Korgeneral Refik Koraltan ve karargahı Erzurum’da bulunan Üçüncü Ordu’nun Kumandanı Nurettin Baransel Paşa, devrin belediye lideri, Erzurum valisi ile TBMM’nin Nene Hatun’a sahip çıkmıştır. 1952 yılında 30 Ağustos Zaferi kutlamalarında kendisine “3. Ordunun Nenesi” unvanı verildi. Türk Bayanlar Birliği’nin teşebbüsü ile Türkiye’de birinci kez Anneler Günü’nün kutlandığı 1955 yılında Birlik kendisine “Yılın Anası” unvanı verdi.
Nene Hatun, zatürre teşhisiyle tedavi gördüğü Erzurum Numune Hastanesi’nde 22 Mayıs 1955 günü 98 yaşında hayatını kaybetti. Cenazesi, resmi merasimle Aziziye Şehitliği’ne defnedilmiştir.
Hakkındaki eserler
1911 yılında Erzurum Valiliği yapan Mehmet Emin Yurdakul Nene Hatun’dan ve Aziziye çabasından kelam eden makaleler yayınlamıştır.
Cumhuriyet gazetesinin İstanbul muhabiri gazeteci İsmail Habib Sevük 1937 yılında geldiği Erzurum’da Nene Hatun ve öteki 93 Harbi gazileriyle yaptığı röportajla bu şahsiyetleri Türkiye’ye tanıtmıştır.
General Ali Fuat Cebesoy 1956 yılında yayınlanan “Moskova Hatıraları”’nda Nene Hatun’dan ve Aziziye kahramanlarından kelam etmiştir.
Başrollerinde Türkan Şoray ve Kadir İnanır’ın rol aldığı 1973 imali Gazi Bayan isimli sinema, Nene Hatun’un hayatını husus alır.
Talat Uzunyaylalı’nın Nene Hatun’u mevzu edinen “Efsane Bayan Nene Hatun” isimli tarihi romanı kitabı 2006 yılında yayımlanmıştır.
Uzunyaylalı, M. Talat, Nene Hatun (Biyografi), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 205
2010 üretimi Nene Hatun isimli sinema, Nene Hatun’un hayatını mevzu alır.